چه اتفاقی برای بورس افتاده است؟

بازار سرمایه ایران روزهای خوبی را سپری نمی کند. دو هفته ای است که سهامداران بورس شاهد کاهش قیمت سهم های خویش هستند و امیدها و وعده ها نتوانسته روند نزولی بازار را متوقف کند. به گزارش مردم سالاری آنلاین، شاخص کل که بیستم مرداد بیش از 2 میلیون واحد بود، روز چهارشنبه 29 مرداد به یک میلیون و 757 هزار واحد سقوط کرد. واقعا چه اتفاقی برای بورس افتاده است؟ این سوالی است که این روزها بسیار پرسیده می شود و سرمایه گذارانی که بسیاری از آنها به تازگی به این بازار پیوسته اند، می خواهند بدانند که این روند ادامه پیدا خواهد کرد یا اینکه روزهای سبز بورس دوباره فرا می رسد.
در این گزارش سعی شده به این پرسش ها پاسخ داده شود:

1. 1-داستان از کجا آغاز شد؟

رشد بازار بورس طی ماه های اخیر رشد بی سابقه، حیرت انگیز و بسیار پرسودی بوده است. اگر شاخص بورس را ملاک قرار دهیم، بورس از ابتدای خرداد تا 20 مرداد بیش از 100 درصد رشد داشته است. در این مدت ارز، طلا و مسکن هم رشدی کم نظیر داشت اما رشد بورس بیشتر از آن بوده است. این رشد تاثیر بسیار در تصمیم گیری های اقتصادی مردم گذاشت. ورود بی سابقه سرمایه ها به بورس افزایش یافت. در بازار اجاره مسکن که پیش از این مالکان عموما به دریافت اجاره تمایل داشتند، دریافت رهن افزایش یافت که نشانه دریافت قرض الحسنه از مستاجران و سرمایه گذاری در بورس بود. طبیعتا پول های موجود در حساب های سرمایه گذاری بانک ها هم کاهش پیدا کرد و....
در تمام مدتی که افزایش مشتری ها و تقاضا در بورس در جریان بود، هشدارهایی داده می شد که رشد عجیب بازار و فعالیت افرادی که سابقه حضور در بورس ندارند، می تواند بازاری احساسی را شکل دهد که با کوچکترین تغییری متلاطم شود. بالا رفتن توقع سرمایه گذاران از بورس، و تصور اینکه این بازار همواره چنین رشدی دارد، با تلاطم در بورس همخوانی ندارد و در این وضعیت، رفتارهای غیر حرفه ای شکل می گیرد و بازار یکباره مواجه با صف فروش سهام کسانی می شود که تحمل دیدن کاهش قیمت را ندارند و به این ترتیب بازار یکباره فرو می ریزد.
در این روزها البته این چنین وضعی هنوز شکل نگرفته است اما به نظر می رسد چشمه هایی از این طوفان نمایان شده است. داستان وضعیت امروز بورس از روزهایی آغاز شد که هجوم سرمایه گذاران جدید و افزایش تقاضای خرید، بازار را غیرمنطقی کرد.

1. 2-جرقه سقوط شاخص چطور زده شد؟

در چنین بازار حساسی معلوم است که هر تصمیم مقاات دولتی و مسئولان بورس می تواند به شکل گیری سونامی تبدیل شود. اولین جرقع زمانی زده شد که دولت نتوانست تصمیم قاطعی درباره عرضه سهام پالایشگاهی خود به مردم بگیرد. طی ماه های اخیر و بعد از عرضه سهام بانکی دولت تحت نماد «دارا یکم» به مردم، سخن از عرضه دو صندوق دیگر به مردم شد و به نظر می رسید «دارا دوم» در مرداد ماه عرضه شود. اما علی رغم وعده های داده شده، اظهارات ضد و نقیضی در این خصوص شنیده شد که اگر آنها را نشان اختلاف در دولت بر سر این موضوع نگیریم، نشانه ای از بی برنامگی و ناتوانی دولت در تصمیم گیری در این خصوص است. از طرف دیگر وعده دولت مبنی بر «گشایش اقتصادی» که در واقع طرح فروش نفت به مردم بود، هم مزید بر علت شد. این طرح که هنوز تا اجرا فاصله زیادی دارد، با چنان تبلیغاتی همراه شد که گویی قرار است ظرف یک هفته اقتصاد ایران را دچار تحولی عظیم کند اما به قول یکی از رسانه ها ، این بار «کوه ، موش هم نزایید»! دولتی هایی که می گفتند برای هر کار اقتصادیف یک هفته صبر کنید، بعد از یک هفته سکوت پیشه کردند و اصلا به روی مبارک نیاوردند که چه حرفهایی زده بودند. این وضعیت نابسامان، روان مردم رنجیدیده از وضعیت اقتصادی سالهای اخیر را بیش از پیش  بهم ریخت. این شرایط تلنگری طبیعی به بورس زد اما همچنان که بیان شد این تلنگر تبدیل به بازی دومینو شد. ترس سرمایه گذاران تازه کار بازاری منفی را شکل داد که تلاش دولت نتوانست آن را نجات دهد.

1. 3-تصمیمات جدید مسئولان بورس چه تاثیری داشت؟

در چنین وضعی دو تکه کردن بازار، یعنی خرید و فروش سهام در دو زمان جداگانه برای سهام های مختلف بازار را بیش از پیش بهم ریخت. طبق این تصمیم، معاملات صنایع فلزات اساسی، شرکت های چند رشته ای صنعتی و صنعت فرآورده های نفتی، کک و سوخت هسته ای به همراه مشتقات مربوطه اعم از اختیار معامله و اختیار فروش تبعی و همچنین کلیه صندوق های قابل معامله(ETF)، اوراق بهادار با درآمد ثابت و نیز معاملات نمادهای آتی سبد سهام فقط بعد از ظهرها امکان پذیر است. به این ترتیب سردرگمی ها بیشتر شد. مثلا سهامداری که می خواهد یک سهم خود را فروخته و سهم دیگری را بخرد، این کار را باید در دو روز مختلف انجان دهد و این وضعیت ریسک خرید و فروش را افزایش می دهد. در بازاری که بیش از 80 درصد بازیگرانش افراد تازه وارد هستند، شکل گیری این وضعیت مسلما تاثیرگذار است.
همچنین بعضی تحلیلگران ابلاغیه جدید سازمان بورس مبنی بر کاهش سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌های درآمد ثابت در سهام  از 20 درصد به ۵ درصد را از عوامل کاهش قیمت ها در بازار بورس می دانند؛ که این موضوع اگرچه چندان علمی نیست اما در بازار سرمایه ایران که در یک سال اخیر کاملا غیرعلمی رفتار کرده، اصلا بعید نیست!

1. 4-بازار هفته آینده به چه سمتی می رود؟

این مهمترین سوالی است که در بازار بورس پرسیده می شود. واقعیت این است که کسی نمی تواند پاسخ دقیق و حتمی به این پرسش بدهد. اما می توان گفت که بازار روز چهارشنبه نشانه ای از بهبود نشان نمی داد. سقوط بیش از 3 درصدی شاخص و قرمز بودن کل بازار، شکل گیری صف های فروش احساسی و در کل وحشتی که سرمایه گذاران جزء و غیرحرفه ای را فرا گرفته، نشانه ای است از اینکه اولین روز شهریور ماه همچنان بازار منفی خواهد بود. با این حال شاید تصمیم گیری های تازه دولت بتواند جانی تازه به بورس بدهد یا امیدهایی را در دل سهام داران زنده کند.